In De Standaard van 4 juni verwoordde Stefan Hertmans in een interview een licht verholen moedeloosheid die ik herken: “Ik twijfel niet aan mijn taak, nee. Ik doe wat ik moet doen“. Met dat laatste verwijst hij naar zijn rol als lesgever en aanbrenger van – in zijn geval, mooi verwoordde – nuances in het publiek debat . Maar hij vervolgt: “Wat ik wel graag zou zien, is een openbare omroep waar je, al is het twee uur per week, schrijvers en intellectuelen laat praten […]”. In tegenstelling tot Hertmans twijfel ik de laatste dagen en weken soms wel aan mijn taak. En dat komt door de manier waarom men er in geslaagd is het simplistisch en populistisch narratief over de begrotingstoestand en/of de overheidsschuld ingang te doen vinden.
Het dieptepunt werd voor mij bereikt tijdens de Zevende Dag op VRT op zondag 2 juni. VRT-journalisten vonden het nodig om over de hele duur van de uitzending een grote teller te laten lopen die de oplopende staatsschuld in euro’s weergaf. Op het einde van de uitzending meldde Lieven Verstraete dan met hoeveel miljoen euro (!) de overheidsschuld tijdens het kort bestek van de uitzending wel gestegen was.
Vond men het te moeilijk om de Zevende Dag-kijker daarnaast ook een tweede teller te tonen met het bbp (het inkomen van België) dat oploopt in euro’s? Dan had men kunnen uitleggen dat die tweede teller ongeveer even snel en spectaculair oploopt. Waardoor de schuld als procent van het bbp min of meer ter plaatse trappelt. En dan had men kunnen duiden dat de eerste teller de komende jaren versnelt; of uitleggen hoe belangrijk het is dat die tweede teller niet te veel vertraagt. Want dan loopt de schuld als procent van het bbp traag, maar gestaag, op.
De laatste weken worden wij ongeveer elke dag opgebeld door een journalist(e) om advies te geven over een zogenaamde ‘factcheck’. We doen dat – ook voor VRT – tussendoor, met een aanzienlijk tijdbeslag in een drukke examenperiode. De simplistische sfeerschepping van een op het scherm doorlopende teller van de overheidsschuld doorkruist niet alleen die zorgvuldig opgebouwde fact checks. Het is vooral een beschamende manier om een simplistisch en populistisch doemscenario mee te verspreiden. Om Stefan Hertmans te parafraseren: Wat ik graag zou zien, is een openbare omroep die tenminste een poging doet om, wat betreft de uitdagingen die er echt toe doen – en begroting en overheidsschuld zijn daar zeker bij – verder te gaan dan simplismen of buikgevoel dat “geen schuld beter zou zijn”. Hier alvast een aanzet: link.